Morza od wieków są źródłem wielu bogactw naturalnych. Wykorzystywanie tych użytecznych elementów środowiska naturalnego umożliwia rozwój cywilizacji. Z kolei postęp techniczny w dziedzinie eksploatacji mórz znacznie rozszerza możliwości korzystania z zasobów naturalnych, zarówno żywych jak i mineralnych.

Badania dna Bałtyku zaowocowały odkryciem złóż zasobów mineralnych: gazu ziemnego, ropy naftowej, kruszywa budowlanego oraz bursztynu. Pełne ich rozpoznanie wymaga jednak jeszcze czasu i pracy. Eksploatacja tych złóż nie jest intensywna. Jedyne mające wartość gospodarczą zasoby żywe Bałtyku to ryby. Są dość dobrze zbadane i corocznie szacowane przez Morski Instytut Rybacki – Państwowy Instytut Badawczy w Gdyni.

Zasoby ryb

Podstawowymi gatunkami łowionymi na obszarze Bałtyku są: śledź, dorsz i szprot, ale ważne są również płastugi (stornia, gładzica, skarp) oraz ryby wędrowne (łosoś, troć, węgorz). Lokalnie niewielkie znaczenie użytkowe mają: belona, węgorzyca, motela, ostropłetwiec, sieja, sielawa i stynka.

Od II wojny światowej połowy wszystkich gatunków użytkowych Bałtyku systematycznie rosły, osiągając swoje maksimum w latach 70. i 80. XX wieku. Było to spowodowane zarówno zwiększaniem się intensywności eksploatacji rybackiej, jak i wzrostem żyzności morza (eutrofizacja). W latach 90. trend ten załamał się – szczególnie wyraźnie w przypadku dorsza, którego połowy zmalały z 442 tys. ton w 1984 roku do 41 tys. ton w 1993 roku. Przyczyną była stagnacja wód głębinowych Bałtyku – brak odświeżających wlewów i spadek zasolenia, uniemożliwiający prawidłowy rozwój ikry.

Z tego powodu wprowadzono szereg środków ochronnych. Od 2020 roku obowiązuje zakaz połowu dorsza, dopuszczając jedynie niewielki przyłów. Stosuje się także programy ochronne (okresy i obwody ochronne), przepisy dotyczące środków technicznych (np. wielkość oczek w sieciach), kontrolę mocy łowczej oraz zarybianie – np. aż 90% łowionych łososi pochodzi z materiału zarybieniowego.

By dowiedzieć się więcej na temat zasobów ryb w Bałtyku, zachęcamy do zapoznania się z informacjami na stronie MIR-PIB.

W Szwecji i Finlandii prowadzi się marikulturę – hodowlę ryb, małży, skorupiaków i wodorostów.

Bogactwa mineralne

​Na dnie Morza Bałtyckiego odkryto różnorodne surowce mineralne, w tym ropę naftową, gaz ziemny, kruszywa (żwir, piaski), bursztyn oraz minerały ciężkie. Ropa naftowa i gaz ziemny występują głównie wzdłuż południowo-wschodnich wybrzeży Bałtyku, na głębokościach od 2 do 6 km.​

Złoże B3, położone około 80 km na północ od Rozewia, zostało odkryte w 1981 roku, a produkcja rozpoczęła się w 1992 roku. Do lutego 2025 roku wydobyto tam ponad 5 milionów ton ropy naftowej. Obecnie dzienne wydobycie wynosi około 1 151 baryłek ropy naftowej oraz 18 085 m³ gazu ziemnego. Większość ropy jest transportowana tankowcami do rafinerii w Gdańsku, natomiast gaz przesyłany jest rurociągiem do elektrociepłowni we Władysławowie. ​

Złoże B8, znajdujące się około 70 km na północ od Jastarni, odkryto w 1983 roku, a produkcję rozpoczęto w 2015 roku. Szacowane rezerwy wynoszą 3,5 miliona ton ropy naftowej. W 2019 roku roczna produkcja osiągnęła poziom 250 000 ton ropy naftowej. Gaz towarzyszący wydobyciu ropy jest przesyłany rurociągiem do Władysławowa, gdzie jest wykorzystywany w lokalnej elektrociepłowni. ​

W polskiej strefie ekonomicznej Morza Bałtyckiego odkryto również inne złoża gazu ziemnego, takie jak B4 i B6, z szacowanymi zasobami wynoszącymi odpowiednio około 1,97 miliarda m³ i 4,5 miliarda m³ gazu. Jednak ich eksploatacja nie jest jeszcze prowadzona na dużą skalę. ​

Obecnie Polska jest jedynym krajem eksploatującym złoża ropy naftowej i gazu ziemnego na Morzu Bałtyckim, jednak wydobycie to stanowi jedynie niewielki procent łącznego wydobycia tych surowców w Unii Europejskiej. Trwają dalsze poszukiwania i prace nad zwiększeniem efektywności wydobycia w istniejących złożach.

Kruszywa

Na dnie Morza Bałtyckiego kryją się znaczne zasoby kruszyw, wykorzystywanych m.in. w przemyśle budowlanym, takich jak: głazy, żwir, otoczaki i piaski. Są one eksploatowane głównie przez Danię, Szwecję, Finlandię i Łotwę. W polskiej strefie Morza Bałtyckiego znaleziono znaczne ilości materiałów budowlanych na Ławicy Słupskiej, Ławicy Odrzańskiej i w okolicy Koszalina.

W minionych latach wydanych zostało kilkanaście koncesji dotyczących wydobycia z dna Bałtyku. Dotyczyły one m.in. złóż kruszywa naturalnego Południowa Ławica Środkowa – Bałtyk Południowy i Zatoka Koszalińska. W chwili obecnej trwają przygotowania do podjęcia eksploatacji przemysłowej na Ławicy Słupskiej. Należy podkreślić, że pozyskiwanie tych surowców z dna morskiego musi być bardzo ostrożne i przemyślane, gdyż intensywne prace wydobywcze naruszają równowagę ekologiczną i mogą doprowadzić do zniszczenia cennych zespołów roślinnych i zwierzęcych.

Bursztyn

Bursztyn jest rzadkim i cennym surowcem, z którego słynie Morze Bałtyckie. Powstał 40 mln lat temu (okres trzeciorzędu) z żywicy drzew iglastych porastających tereny obecnej Skandynawii i Bałtyku. Spływająca z drzew żywica transportowana była rzeką, której ujście znajdowało się na wprost dzisiejszego polskiego wybrzeża Bałtyku i stopniowo zamieniała się w bursztyn.

Historia powstania złóż bursztynu.

Największe złoża bursztynu znajdują się wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku od Chłapowa po Półwysep Sambijski (ok.200 km²). Obecnie bursztyn na skalę przemysłową eksploatowany jest jedynie w rejonie Półwyspu Sambijskiego, w rejonie kaliningradzkim. Bursztyn składa się głównie z węgla, tlenu oraz wodoru. Jego przeźroczystość oraz kolor uzależnione są od zawartości kwasu bursztynowego. Największy bursztyn jaki został znaleziony ważył 10 kg. W tak dużych kawałkach można dojrzeć zatopionego owada, a nawet jaszczurkę czy żabę. Noszą one nazwę inkrustacji.

Minerały ciężkie

Minerały ciężkie (ilmenit, rutyl, cyrkon, granat, magnetyt) występują w Bałtyku w postaci złóż rozsypiskowych o niewielkiej powierzchni i małej miąższości, co ogranicza możliwość ich wykorzystania gospodarczego. Największe złoża znajdują się wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku (od Mierzei Kurońskiej po Rostok) oraz w rejonie Oulu w Finlandii. W strefie polskiej pierwsze złoże zlokalizowano na Ławicy Odrzańskiej.

Żelazo i mangan

W Morzu Bałtyckim, w porównaniu z innymi morzami, powstaje stosunkowo dużo konkrecji żelazowo-manganowych. Według obliczeń ich zasoby stanowią ok. 100 mln ton. W chwili obecnej eksploatacja złóż lądowych żelaza i manganu zaspokaja potrzeby gospodarki, toteż nie ma konieczności pozyskiwania ich z konkrecji bałtyckich. Jednak w przyszłości złoża te mogą być cennym źródłem tych metali.